Stres, kaygı ve heyecan… Çoğu öğrenci tarafından “hayatımın en önemli sınavı” olarak algılanan YKS sürecinin psikolojik yönünü özetlemek gerekirse bu üç kelime öne çıkıyor. “Ya bu sınavı kazanamazsam”, “ya heyecan yaparsam”, “ailemin yüzüne nasıl bakacağım”, “tüm bu çalışmalar boşa mı gidecek” ve böyle uzar gider. Peki ya gerçekten tüm hayatımız bu sınava mı bağlı? Eğer öyleyse veya değilse biz bununla nasıl başa çıkacağız? Böylesi büyük bir stresi aşmanın yolları yok mudur?
Bu kaygı cümleleri aslında bizim için -öyle görünmese de- olumlu sonuçlara götürebilecek bir uyarandır. Çünkü bu kaygılar zihnimizde bir düşüncenin dolaştığına, sınav günü sorun çıkarabileceğine ve şimdi yüzleşip kurtulmamız gerektiğine dair sinyaller veriyor. Korkma! Git ve bunlarla yüzleş! Tüm bunları 5 maddeli bir formül seni YKS stresinden kurtarabilir.
1-Yapabildiğin ve yapamadığın her bir konuları belirle ve kendine uygun çalışma programına göre devam et. Yaptıkların az bile olsa devamlı bir program seni bir düzene alıştıracak ve ilerlemeni sağlayacaktır.
Başarılı insanların ortak özelliklerinden biri de kendilerini belirli bir tempoya kaptırabilmeleridir. Bu tempo hayatlarına ciddi anlamda bir verimlilik katar. Çevrelerindeki insanlar da onların tempolarına ayak uydurarak başarılı insanlara yaklaşabilirler. Sanma ki başarılı insanlar at gözlüğüyle koşturuyor, bazen durup yönlerinin doğru olup olmadığını sorguluyorlar elbette! Ama bunu çok sık yapmıyorlar. Hergün güne başlarken yapacaklarını sorgulayıp tereddütle güne başlamıyorlar.
2- Kendin için bir performans değerlendirmesi yap. Eksiklerini belirle ama başarılarını da kutla. Bizim coğrafyamızda maalesef başarıyı kutlama kültürü çok zayıf. Başarısızlık cezalandırılıyor; başarıya ise zaten yapılması gereken bir şey gözüyle bakılıyor. Oysa ki başarını kutlarsan bir sonraki başarıya koşacak cesareti ve motivasyonu toplayabilirsin. Yaptığın her çalışmayı düzenli aralıklarla denetle ve çalışmalarında sadece eksilerini değil artılarını da göz önünde bulundurarak kendini değerlendir. Kendine yönelik yapacağın olumsuz değerlendirmeler eksiklerini kapatmana yardımcı olurken olumlu değerlendirmeler ise motivasyonunu artıracak ve seni geliştirecektir.
3- Kaygı cümleleriyle yüzleşmekten çekinme ve onlar için vakit ayır. Eğer sen bunlar üzerinde düşünmeye vakit ayırmazsan bu cümleler çalışmalarının ortasında seni rahatsız etmekten çekinmeyecektir. Yapabildiğin olumlu şeyleri de düşünerek kaygı cümlelerinin seni rahatsız etme düzeyini aşama aşama azaltabilirsin. Mesela “ya kazanmayıp bir sene daha sınava hazırlanmak durumunun kalırsam” sorusu kafandaki ciddi kaygılardan biri olabilir. Bu konunun üzerine git. Bir hikaye oluştur ve hikayenin sonuna git. Kazanamazsam, seneye daha iyi hazırlanacağım, şu hatalara düşmeyeceğim. Daha iyi bir bölüm kazanacağım. Arkadaşlarım benden bir sene daha önce mezun olacaklar. Ama ben istemediğim x mesleğini yapmaya 23 yaşında başlayacağıma, istediğim y mesleğini 24 yaşında yapmaya başlayacağım. 65 yaşına kadar 41 sene sevdiğim işi yapacağım. Nasıl? Resmin artıları eksileri daha net değil mi şimdi?
“Sadece güneşli günlerde yürürseniz hedefinize asla varamazsınız.”
Paulo Coelho
4- Stres anında vücudunun verdiği tepkileri tanımaya çalış. El titremesi, karın ağrısı, baş dönmesi veya başka belirtiler olsun, insanı telaşa sokar ve çalışmalarını etkiler. Eğer bu süreçte kendini tanırsan tüm stres tepkilerine hazırlıklı olur ve bunlarla daha iyi baş edebilirsin. Mesela, deneme sınavındasın bir soruya takıldın. 7 dakikadır bu soruyla uğraşıyorsun. Saatine baktın zaman azalmış, kalan soruları yetiştirememe riskini her saniye daha fazla alıyorsun. Beyninin bir yarısı önündeki soruyu çözmeye çalışırken bir yarısı da kalan sorular için strateji üretiyor. Beynin kendi içinde çekişme yaparken vücüdun isyan bayrağını çekti. Terledin, kızardın. Pes ettin. Kalan soruları çok hızlı yapman gerektiğini bilerek sonraki soruya geçtin. Bir soru yaptın ama ondan sonraki soruda takıldın. 3 dakika geçti hala aynı sorudasın. Moralin tamamen çöktü ve pes ettin… Tanıdık geldi mi? Çoğumuzun başına bazı denemelerde ya da sınavlarda gelmiştir benzer durumlar. Vücüdumuzu tanımalıyız. Bize verdiği tepkileri dikkate alıp davranışlarımızı değiştirmeliyiz. Koşarken dalağında sancı hisseden bir koşucunun biraz yavaşlaması gibi, çalışırken hissettiğimiz sıkıntılar karşısında yön değiştirmeliyiz. Mola alma, geriye yaslanıp bir nefes alma, o soruyu boş bırakma, başka bir derse geçme gibi taktikler deneyebiliriz.
5- Yardım almaktan çekinme. Öncelikle şunu unutma Türkiye’de en yoğun çalışan meslek grubu lise son sınıfı öğrencileridir. Gündüz derse git, akşam ödev yap, haftasonu sınava çalış. Sonra da bir kaç saatte hayatını şekillendirecek bir sınava gir. Onun için kendine kesinlikle haksızlık etme. YKS süreci fazlasıyla stresliyken bir de uzun bir süre devam eden bu stres durumu, seni hem fiziksel hem psikolojik olarak olumsuz yönde etkileyebilir. Bazen bir arkadaşından, öğretmeninden, ailenden veya bazen profesyonel bir psikolog ya da psikolojik danışmandan yardım almak, bu süreci tahmin edeceğinden daha rahat bir şekilde sürdürmene yardımcı olur. Dolaylı olarak akademik başarın da artmaya başlar.
Unutma biraz stres, biraz kaygı, biraz heyecan iyidir. Çünkü heyecan duyduğun şeyi yapmak istersin, biraz kaygı duyarsan motivasyonunundaki açıkları kapatırsın dikkatin dağılmaz, biraz stres yaptığın işi kendini daha zorlayarak yapmanı sağlar ve kaslarını geliştirirsin. Ama kontrolü elinden bırakma, bu 5 adımdaki taktikleri kendine uygun olacak şekilde uygulamaya çalış.
Cevapla